Inleiding

Nu de protesten ook in Nederland voet aan de grond gaan krijgen, neemt ook de tegenstand toe. De meest gehoorde argumenten zijn: wat wil de Occupy beweging nu eigenlijk bereiken? Waar wordt nu eigenlijk voor of tegen gedemonstreerd? Het is makkelijk om ergens tegen te zijn, maar kom dan ook met oplossingen! Nederland is Amerika niet, we hebben het hier veel beter.

En daar zit natuurlijk een kern van waarheid in. Ergens tegen zijn zonder aan te geven hoe het dan wel zou moeten is vrij zinloos. Dat zie je iedere keer weer als er een partij als LPF of PVV opstaat: mensen die tegen de gevestigde politieke partijen zijn stemmen op dit soort partijen als protest, zonder dat er ook maar iets verandert omdat dit soort partijen geen oplossingen biedt. Het is makkelijk om ergens tegen te zijn.

En Nederland is inderdaad Amerika niet. Daar is geen sociaal stelsel zoals hier. Daar zorgt de staat niet voor uitvallers, daar betalen de meest verdienenden nauwelijks belasting en daar wordt de regering betaald en in stand gehouden door het groot-kapitaal. Dat is hier echt beter geregeld.

Toch, ook hier, en dat geldt voor Europa in zijn geheel, is ontegenzeggelijk een invloed van het groot-kapitaal op het regeringsbeleid. Veel beter verborgen dan in Amerika, maar net als in Amerika geldt ook voor de Europese landen dat economische groei het primaire doel van iedere regering is. En om dat te bewerkstelligen zijn maatregelen nodig die gunstig zijn voor het groot kapitaal. Burgers immers dragen nauwelijks bij aan economische groei, bedrijven daarentegen, vooral als het grote multinationals zijn of grote financiële instellingen, veel. Daardoor worden politieke besluiten altijd zo genomen dat bedrijven erdoor meer winst kunnen maken. Daarbij wordt erop gerekend dat deze winst zich vertaalt in werkgelegenheid en stijging van inkomens waardoor het vertrouwen van de burger toeneemt, en deze het (meer) verdiende geld gaat uitgeven. En dan is het doel van economische groei bereikt. Dit geldt zowel voor Amerika als voor Europese landen en eigenlijk voor alle landen op de wereld, want economische groei is in het gedachtengoed van traditionele economen, voorwaarde voor een stijgende welvaart.

Het probleem is dat dit al enige decennia niet meer op gaat. Eigenlijk al sinds de aandelen markt begin jaren 80 vorige eeuw bezit is geworden van investeringsbedrijven. Deze bedrijven hebben maar één doel: een zo hoog mogelijk rendement uit hun investering halen zodat de aandeelhouders en bestuurders van deze bedrijven zo veel mogelijk geld verdienen. En dat vervolgens weer gaan beleggen in andere hoog renderende fondsen. Dit had echter wel een paar consequenties.

Aandelen begonnen veel harder te stijgen dan de werkelijke waarde van de bedrijven waar de aandelen van waren. Immers: niet lager de werkelijke waarde was van belang voor de hoogte van de aandelen, maar de mate waarin winst gemaakt kon worden op de aandelen.

Winsten die bedrijven maakten werden niet langer in het bedrijf gestopt, maar ging naar de aandeelhouders. Daardoor ontbrak het aan middelen voor bedrijven om te investeren in zaken die de werkgelegenheid zouden verbeteren, de arbeidsomstandigheden voor medewerkers zou verbeteren of op een andere manier een positieve bijdrage zouden leveren aan de welvaart. En mocht een bedrijf dat toch echt willen doen, dan stelden de aandeelhouders geld beschikbaar tegen hoge rentes, te betalen aan de aandeelhouders zodat bij tegenvallende resultaten het bedrijf weliswaar failliet kon gaan, maar de aandeelhouders in ieder geval hun geïnvesteerde geld niet kwijt zouden raken. Dubbele winst dus.

Toen banken doorkregen op welke wijze investeringsmaatschappijen op deze wijze goed geld verdienden, begonnen banken eenzelfde strategie te voeren. Niet met producten of diensten, maar met geld wat immers bij hen ruim voorhanden was. Geld werd daardoor een economisch goed, dat verhandeld kon worden, waarin geinvesteerd kon worden, en waar de banken en hun aandeelhouders zeer veel geld mee konden verdienen.

Maar dit verdiende geld had zijn waarde verloren en stond in geen enkele verhouding meer tot de werkelijke waarde van de bedrijven die in eerste instantie vertegenwoordigd waren door het geld. Een enorme luchtbel werd gecreëerd waar sommigen puissant rijk van werden, maar de meesten toch alleen maar de lasten voor gepresenteerd kregen. Omdat die luchtbel gecreëerd werd met geleend geld zal iemand straks de rekening moeten betalen: aflossing en rentevergoeding. Gebeurt dat niet, dan gaan de meeste banken failliet. En dus moet de gewone man, de 99% van de Global Change beweging, ongeacht waar ze leven en werken, deze lasten gaan dragen. Hetzij direct, hetzij indirect via belastingen of enorme kostenstijgingen (inflatie). Doen zij dat niet gaan de meeste financiële instellingen failliet, evenals de investeringsmaatschappijen. Uiteraard nadat de bestuurders en medewerkers hun bonussen hebben gekregen. Helaas betaalt ook dan de gewone man uiteindelijk de rekening: spaartegoeden zijn gegarandeerd door staten en die kunnen dat allen bekostigen door belastingverhogingen. Of besparingen, maar die gaan weer ten koste van de werkgelegenheid. Bovendien, als de financiële instellingen failliet zijn, kan niemand meer geld lenen (in het huidige systeem) om te investeren, om een huis te kopen, noem maar op. Het vertrouwen in de economie is dan volledig weg en een periode van chaos, anarchie en ontregeling zal het gevolg zijn. Dat is dus ook geen optie. Maar de 99% ervoor laten opdraaien die hier niet aan meegedaan hebben is ook geen optie. Er moet dus een oplossing gevonden worden waarbij deze oude kapitalistische structuur langzaam afgebouwd wordt en vervangen wordt door een duurzamere versie.

Deze blog nodigt mensen uit om met ideeën te komen over de wijze waarop het huidige systeem afgebouwd kan worden en over hoe een duurzaam economisch systeem eruit kan zien. Daar zijn al ideeën over, zie bijvoorbeeld zeitgeist.nl (@ZeitgeistNL) en neweconomics.org (@theneweconomics). Ikzelf heb daar ook al veel ideeën over, die zijn gebaseerd op het principe van coöperatie of coöperatieve verenigingen. Maar het mooiste zou zijn als er mede auteurs bereid zijn om hoofdstukken aan deze blog toe te voegen, waarin op alle zaken dieper ingegaan wordt en daarmee een goed discussiestuk wordt.